Türkiye için “oyun
bitti” demek henüz erken, ama artık son derece zayıflanmış ve her “atak”
yaptığında birkaç kırmızı kartı birden gören bir Türkiye’den bahsetmek mümkün…
Uluslararası güçlerin oluşturduğu farklı dengelerden yaralanan Türk devletinin
başı Recep Tayyip Erdoğan artık bu dengelere de oynayamayacak kadar yalnızlığa
itilmiş durumda. Daha doğrusu dengeleri oluşturan her güç yolunması gereken
tavuk gibi ondan daha fazla yararlanmaya çalışıyor. Bir cambazın bir yere kadar
izleyicisini yanılsamalarla uyutabilir, ama ancak bir yere kadar…Ondan sonra
izleyiciler defalarca tekrarlanan hareketlerden hem bıkar hem de sihirbazın
“kurnazlık”larını çözmüş olur. Kaldı ki cambaz sadece kendi ipiyle oynar.
Türkiye öyle bir noktaya gelmiş ki dengelere oynama adı altında gittiği her
yerde aynı düzen ve aynı müzik havasıyla çok farklı oyunları sergiliyor
olmasıdır.
Rusya’da da, ABD’de de, İran’da da, Brüksel’de de çalınan aydın havası ama her
yerde oynanan Ankara’nın “2 avrat 6 çocuk” havası...
*** *** ***
Türkiye ile ABD arasındaki stratejik
ilişki ve NATO üyesi nedeniyle sürdürülen “en büyük dost” luk ittifakı büyük
yara aldı. Ortadoğu’da yaşanan kaos, çelişki ve bölgenin yeniden yapılandırma
konusunda yaşanan çelişkiler hala devam ediyor. Türkiye’nin IŞİD ve diğer dinci
grupların koruyuculuğu temelinde oluşturmak istediği “farklı” politik ve askeri
oluşumlar, ABD’nin Ortadoğu duvarına çarptı. S-400 füzeleri, İran ambargosunun Halkbak
üzerinden sahtekarca delinmesi, Suriye’yi yeniden tanıması, Rusya ile
ilişkilenerek farklı kulvarlara doğru kulaç açması gibi nedenler ABD elindeki
ipi gerebildiğince germe politikasını izledi. Bu nedenle Trump “dur, bana
rağmen bir şey yapamazsın” dedi ve bilinen çatışmalı süreç başladı.
*** *** ***
Dansözlerden daha fazla kıvrak, ilkleri,
kuralları, diplomasi ve devletsel ahlakı olmayan yapısıyla derin çatışmaları yaşadığı Rusya’ya dümen kırarak adeta kendini sözcüğün
gerçek anlamıyla peşkeş çekti. Efrin bu sürecin bir sonucu olarak ortaya çıktı.
Rusya’nın sonuna kadar Türkiye’ye destek vermesi bu kıvrak tutum ve dümen
kırmanın bir sonucudur. Ancak çok iyi biliyoruz ki Rusya’nın bu desteği geçici
ve taktikseldi. Bir yere kadar, acil olarak alması gerekeni alana, soyup soğana
çevirene ve ABD ile arasındaki mesafeyi derinleştirmeye kadardı. Yapılan bu
olmuştur. Putin’nin öyle durup dururken Erdoğan’a “Afrin’i alabilirisin”
demedi. Daha önce de “al İdlip’i ver tel Rifat’ı” dememiş miydi? Putin S-400
füzelerini de boşuna pazarlık konusu yapmadı?
*** *** ***
ABD ile sürdürdüğü ortaklığının yanında
çelişkisi de hala devam eden Türkiye, Rusya ile arasına giren İdlip’in
getirdiği pürüz, ABD’ye karşı içerisine
girmiş olduğu hatalarını telafi etme arayışı içinde. Bunu başarabilecek mi,
süreç gösterecek. İran’la da “cici aylar”ı yaşamadığı kesindir. Tarihsel ve
güncel sorunları hala yoğun ve derin. Türkiye’nin ABD ile birlikte, aynı blokta
yer alarak kendisine saldıracağına dair son derece kaygılı olan İran’a bu konuda
güvence verilse de kesinlikle Erdoğan’a güvenmiyor. Bu nedenle mümkün olduğunca
Suriye’yi güçlendirme politikasının daha doğru olacağını düşünüyor. İşte İdlip
sorunu bu noktada çok daha fazla İran’ı ilgilendiriyor.
*** *** ***
Suriye, çeteler ve Efrin konusunda
Türkiye tarafından kandırıldığını düşünüyor, oyuna geldiğini açıkça
dillendiriyor. Halep ve Suriye’nin diğer bölgelerinden anlaşarak geri çektiği
çetelerini Türkiye değil, Suriye’nin kuzey tarafına yerleştirdiğini, sonuçta
orasının da Suriye toprakları olduğunu belirtiyor. Bu nedenle Erdoğan’ı sözünde
durmayan çetelerle işbirliği içinde olan bir kişi olarak görüyor. Rusya da bu
konuda Suriye’yi haklı görüyor, Türkiye’nin sözünden durmayan bir politika
izlediğini açıkça söylüyor.
İdlib operasyonu
İdlib operasyonu, kozların paylaşılacağı
bir operasyon olacak. Tüm kozlar burada ortaya konulacak. Kimin kiminle yeniden
niçin ve hangi amaçla birbirleriyle ilişkileneceği veya savaşacağı bir meydan
muharebesi konumunda olacak olan İdlib, aynı zamanda tüm devletlerin yeniden
birbirileriyle hesaplaşacakları bir savaş alanı haline gelecek.
Suriye’nin kuzeybatısında, Hatay’a komşu
bir il olan İdlib 2015’te Suudi Arabistan ve Katar’ın desteği ile Türk devleti
tarafından devşirilen “Fetih Ordusu” denilen çetelerle işgal edildi. O günden
bugüne kadar Türk ordusuna bağlı özel bir birimin inisiyatifi ile
yönetilmektedir. Türkiye, başta Suriye ve ırak olmak üzere dünyanın birçok
yerinden getirmiş olduğu çetelerle özel bir devlet yaratmış durumda, tıpkı
Kıbrıs’ta olduğu gibi. İşgal edilmiş yabancı bir ülkenin toprağı üzerinde
binleri ifade eden özel bir çete ordusu. Bu çete ordusu aynı zamanda Suriye,
Kürtler ve Ortadoğu’nun diğer halkları için bir Truva atı rolünü oynuyor. İdlib,
Cerablus, Azaz, Efrin gibi Suriye’nin Kuzey Batı bölgesinin önemli stratejik
alanlarını oluşturuyor ve bu stratejik bölge Türk devletinin oluşturduğu
çeteler tarafından işgal edilmiş durumda.
Sorun sadece İdlib sorunu değildir…
Gerçekten de sorun sadece İdlib’in
işgali veya kurtuluşu değildir. Sorun Suriye’nin Kuzey tarafını bir bütün
olarak denetime alınması veya kurtarılması sorunudur. Daha da önemlisi sorun
Suriye’nin Kuzey’inde oluşturulan özel bir çete devletine izin verilip verilmemesi
sorunudur.
Rusya da, Suriye de, İran ve ABD de,
Türkiye’nin giderek bir çete devleti haline geldiğini biliyor. Bu çete devleti
güçlenir, radikal İslam çeteleriyle birleşerek büyük bir araziyi denetiminin
altına alırsa önüne geçilmesinin mümkün olamayacağını da gayet iyi biliyorlar.
Ayrıca Türkiye’nin çetelere ve işgal edilen bölgelere büyük askeri ve ekonomik
yatırım yaptığı da bilinmeyen bir durum değildir. “Üç koyup beş alma” politikası
sadece Turgut Özal’ın değil, Türk devletinin genel karakteridir. Türk devleti
Suriye’nin Kuzeyinde oluşturduğu çete devleti ile Ortadoğu’nun diğer ülkelerine
yayılacak, en azından burayı bir sıçrama tahtası olarak kullanabilecektir.
Daha da önemli olan…
Daha da önemli olan burayı esas olarak
Kürtlere karşı kullanması, giderek Kürtlerin diğer bölgelerine yayılması ve
süreç içinde bu çete devletinin vasıtasıyla Rojava’ya saldırmasıdır. Türk
devletinin yaptırım yaptığı bu kontra devletinin başka işi yoktur. İşi- gücü
Kürtlerle uğraşmak, sürekli taciz etmek, bulunduğu yerde önce sızmalarla daha
sonra açık bir biçimde saldırmak olacaktır. Ama daha da önemlisi Türk
devletinin Kürtleri katliamdan geçirme konseptini bu çetelerin eliyle yapacak
olmasıdır. Kobani ve Efrin’de yaptığı katliamın çok daha kapsamlı bir biçimde
yapmayı düşündüğünü ve bunu bir konsept biçiminde tasarladığını artık bilmeyen
yoktur. Uluslararası güçler de bunu biliyor, ancak bu katliam konsepti onları
çok fazla ilgilendirmediğini de vurgulamak gerekiyor.
Rusya Türk devletinin Ortadoğu planını biliyor
Elbette ki Rusya da, Türk devletinin
Ortadoğu ile ilgili konseptini biliyor. Türk ordusunun İdlib’te, Azez ve
Cereplus’ta bulunması demek, NATO askerlerinin buralarda bulunması demek
olduğunu da Rusya gayet iyi biliyor. Eğer Türkiye ile ABD arası açılmaz ve
Türkiye giderek daha fazla ABD’ye yanaşırsa, o zaman Rusya’nın NATO askeri olan
Türk askerlerinin Suriye torağında bulunmasını kabul etmeyecek, dolayısıyla
kendisi için büyük bir tehdit olarak görecektir. Bu durum İran için de oldukça
tehlikeli olacaktır. Türkiye’nin S-400 füzelerini alma konusunda oyalama
taktiğini geliştirmesi, İran’a yapılan ambargo konusunda kesin ve net bir tutum
almaması Rusya’yı rahatsız eden başka bir nokta olmaktadır. Bu nedenle Rusya
Türkiye’nin kendisini oylama taktiğini af etmeyecek gibi, İdilip’in havadan bunun
en somut örneği olsa da daha da devamı gelecek. Ya Türkiye tamamen Rusya’ya
teslim olacak ya da çok fazla şey kaybedecek. Aslında her hal-u-karda
kaybedecek ve her hal-u-karda hem ABD’ye hem de Rusya’ya yaranamayacak. Uluslararası
devletlerin hakim olduğu ve erkek aklının dünyayı yönettiği bu çağda bir
kadının iki erkekle resmi olarak nikah kılamayacağı artık Erdoğan’ın anlaması
gerekiyor…
Son hesaplaşma olabilir mi?
İdlib operasyonu Suriye ve Türkiye için
son savaş olabilir mi, tam kestirmek oldukça zor, ama yaşanan tüm süreçlerin
son halkası olabilir. Operasyon ve çetelerin darbe alması Türkiye için bir
kırılma noktasına dönüşme ihtimali oldukça yüksektir. Zira çeteler, Türkiye’nin
Ortadoğu’ya ve Kürtlere karşı hamle yapması açısından oldukça stratejik bir
konuma gelmişlerdir. Türkiye onları sadece pazarlıkta kullanılması gereken bir
faktör değil, hamle yapmadan önce mayınlı tarlaya gönderilen eşek konumuna getirmiş
durumda. Bu nedenle İdlib operasyonu Türkiye ile Suriye ve belki de Rusya ile İran
arasındaki kırılma boyutunu daha da derinlere götürecek gibi…Buna İran’ı da
eklemek gerek.
Türkiye ne yapacak?
Türkiye riskleri görüyor. Rusya ile
Suriye ve İran’ın da içinde olduğu bloğa karşı fazla bir şey yapamayacağını
gayet iyi biliyor. ABD ile ilişkisinin limoni olduğu bir dönemde yaltaklandığı
blokla arasındaki makasın derinlere doğru açmasının yaratacağı sonuçları tahmin
edebilecek kadar Ortadoğu’yu tanıyan bir devlet. Bu durumda yapacağı tek şey
var, çeteleri pazarlık konusu yapmak. “Tamam, o zaman çetelere yer açın,
bununla birlikte QSD güçleri de bölgeden çıksın, sadece Rus ve Suriye askerleri
bulunsun” diyecektir. Yanı sıra çetelere aradığı bölge büyük bir ihtimalle
Kürdistan sınırları boyunca bir “yer” olacaktır. Erdoğan eskiden beri “tampon
bölge” dediği uygulama bu süreçte gündeme sokmak isteyecektir. Erdoğan’ın
kafasında geçen “yer” Hatay’dan Ceylanpınar’a kadar uzanan sınır boyu
olacaktır. “İşte burası” diyerek, uzun süreden beri hayal ettiği tampon bölgeyi
böylece oluşturmuş olacaktır. Yani bir anlamda iki milyondan fazla olan çete ve
ailelerini Kürdistan’a yerleştirecektir. Bununla hem Kürdistan’ı yeniden işgal
etmiş olacak, hem katliam yaptıracak silahlı bir güç örgütlemiş olacak, hem de
Özgürlük Hareketi’ne karşı silahlı bir kontra gücü devşirmiş olacaktır.
Doğru yaklaşım ne olmalı?
Doğru yaklaşım Türkiye yer vermemek,
pazarlık masasına oturtmamak, çetelerle içerisine girmiş olduğu kirli ilişki ve
işledikleri savaş suçlarından dolayı Erdoğan’ı adalet divanına vermektir. Ona, “Seni
ilgilendirmiyor, dolayısıyla karışma. Burası başkalarının yurdu ve toprağı.
Çeteler de seni ilgilendirmez. Ama eğer ‘ilgilendiriyor’ diyorsan o zaman al
götür’ demek en doğrusu olacaktır. Gerçekten de bir milyondan fazla insanın
kanına giren çetelere sahiplenmek, onlarla başka ülkelerinin toprağını işgal
etmek, binlerce kadına tecavüz etmek, sivil insanların başlarını gövdelerinden
koparmak suçtur, katliamdır, hatta soykırımdır. Bu anlamda Erdoğan suçludur, savaş suçlarını işleyen suçlularla
işbirliği içinde kan dökmüştür, çocuk öldürmüştür, kadınlara tecavüz etmiştir,
sivil insanları acımasızca katletmiştir. Böylesi bir Erdoğan’la antlaşma
masasına oturanlar da hiç kuşkusuz ki savaş suçunu işleyen bir suçlu ile suç
ortaklığını yapmış olacaklardır...